Poszukiwałem od jakiegoś czasu pisarza, który zrobiłby wrażenie, porównywalne z uznanymi klasykami literatury światowej. Powieści kupuję i czytam z przyzwyczajenia,a być może nawet nałogowo. Niestety lektura nie daje mi takiej satysfakcji, jak to bywało jeszcze dziesięć, dwadzieścia lat temu. Po części wynika to z faktu, że przeczytałem większość najbardziej uznanych powieści i coraz trudniej natrafić na pozycję, która wyróżniałaby się znacząco na tle innych. Szczególnie zawodzi twórczość współczesna, która przesiąknięta jest obowiązującymi trendami ideologicznymi, a jej jakość porównać można do seriali na Netflixie, w mojej ocenie symbolu upadku kultury zachodniej. Po wielu niepowodzeniach udało mi się natrafić na pisarza, który w dużym stopniu sprostał oczekiwaniom.

Józef Mackiewicz dzieciństwo spędził w Wilnie, na terenie zaboru rosyjskiego. Jako młody człowiek uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej. W czasach II Rzeczypospolitej parał się dziennikarstwem. Po wybuchu II wojny światowej Litwa znalazła się pod okupacją sowiecką (1940-41) i hitlerowską (1941–44), by ostatecznie wylądować w radzieckiej strefy wpływów. Po wojnie Józef Mackiewicz udał się na emigrację do zachodniej Europy, gdzie spędził resztę życia i napisał swoje najlepsze dzieła.

„Tylko prawda jest ciekawa.”

Ta sentencja Mackiewicza najlepiej oddaje charakter jego twórczości. Opisywał wydarzenia w których uczestniczył lub był świadkiem, zakreślając tło historyczne w oparciu o wnikliwą kwerendę faktograficzną. W jego książkach postaci rzeczywiste występują obok tych fikcyjnych. Świat wymyślony jest istotny tylko w takim stopniu, w jakim zapewnia prowadzenie fabuły. Wiele miejsca zajmują opisy wydarzeń politycznych i militarnych, które wpływają na losy bohaterów. Niekiedy czyni się autorowi z tego zarzut. Mi to nie przeszkadzało. Wręcz przeciwnie, jako miłośnik historii z dużym zainteresowaniem zapoznawałem się ze szczegółowymi informacjami, dotyczącymi zdarzeń, o których z grubsza wiedziałem już wcześniej.

„Sprawa pułkownika Miasojedowa” - 9
„Lewa Wolna” – 8,5
„Droga donikąd” - 9,5
„Nie trzeba głośno mówić” - 9
„Kontra” - 8,5
(skala ocen – 1 do 10)

Istotnym elementem, który uwiarygadnia przekaz zawarty w powieściach Mackiewicza jest fakt, że skupia się on na prostych ludziach i ich odczuciach względem zmieniających się okoliczności wojenno- politycznych. Bohaterowie nie wywodzą się z salonów. Ich działania pozbawione są bohaterstwa, w tym sensie, że Mackiewicz unika gloryfikowania postaw postaci które opisuje. Pokazuje ich również w sytuacjach moralnie dwuznacznych lub wręcz wątpliwych. Jak choćby w powieści „Lewa Wolna” kiedy to Karol Krotowski, polski ułan, w przypływie zazdrości i pod wpływem alkoholu brutalnie szlachtuje szablą w domu publicznym przypadkowo poznanego kompana popijawy.

Józef Mackiewicz często przedstawia własne stanowisko. Zawsze był zwolennikiem współdziałania pomiędzy różnymi żywiołami kulturowymi na kresach wschodnich. Za największe zagrożenie uznawał komunizm, którego był nieprzejednanym przeciwnikiem. Warto w tym miejscu zapoznać się z fragmentami „Drogi donikąd”, w moim mniemaniu najlepszej powieści Mackiewicza:

„… To, co widzimy wokół, jest rodzajem psychicznego paraliżu…

… Otóż bolszewicy doszli na podstawie studiów bardziej praktycznych niż teoretycznych, że skoncentrowane kłamstwo ludzkie posiada siłę, której granic na razie nie znamy…

...Jeżeli ty albo ja, albo ktoś z normalnych ludzi w normalnych warunkach zechce na przykład zełgać, że sufit jest nie biały, a czarny, to rzecz wyda się nam zrazu bardzo trudną. Zaczniemy do kołowania, chrząkania, wskazywania na cienie po jego rogach, będziemy tłumaczyć, że w istocie swej nie jest on już tak zupełnie czysto biały… Jednym słowem, będziemy się posługiwać skomplikowaną metodą, która zresztą nie doprowadzi w końcu do celu, bo nikogo nie przekonamy, że sufit jest czarny. Co robią natomiast bolszewicy? Wskazują sufit i mówią od razu: „Widzicie ten sufit… On jest czarny jak smoła”. Punkt, dowiedli od razu. Ty myślisz, że to jest ważne dla ludzi, że prawda jest odwrotna. Zapewne tak myślisz. A oni się przekonali na podstawie praktyki, że to wcale nieważne. Że wszystko można twierdzić, że twierdzenie zależy nie od jego treści, a od sposobu jego wyrażenia. I oto widzimy jak dochodzą do następnego etapu, powiadając do ludzi tak: „A teraz wyobraźcie sobie, że istnieją podli kłamcy, wrogowie wszelkiej prawdy naukowej, postępu i wiedzy, którzy tak nisko upadli w swym nikczemnym zakłamaniu za pieniądze kapitalistów, że ośmielają się łgać w żywe oczy, że sufit jest biały!” I zebrany tłum wyrazi swe oburzenie, wzgardę, a nawet śmiać się będzie i wykpiwać tak oczywiste kłamstwa tych wrogów prawdy...”

Mnie w tym w fragmencie szczególnie poraża jego aktualność. Obecnie gdy neokomunizm ponownie triumfuje w Europie, widzimy, że metoda nie zmieniła się, ale uległa udoskonaleniu i dopasowaniu do nowych okoliczności. Wystarczy tylko wspomnieć promocję ideologii LGBT, ideologię gender, teorię globalnego ocieplenia i wiele innych podobnych absurdów, które cieszą się coraz większym powodzeniem, nawet wśród osób, które skądinąd sprawiają wrażenie ludzi rozsądnych.

Mackiewicz był również przeciwnikiem postawy aliantów, którzy zawarli sojusz ze Związkiem Sowieckim. Nie bał się ukazywać ich zbrodnie wojenne. W powieści „Sprawa pułkownika Miasojedowa” umieścił wstrząsający opis bombardowania Drezna, w efekcie którego śmierć poniosło przeszło sześćset tysięcy cywili. „Kontra” opisuje losy Kozaków Dońskich, którzy zdradzeni przez władze angielskie, zostali przekazani Sowietom, gdzie czekał ich okrutny los. Mackiewicz krytycznie odnosił się także do polityki polskiego rządu na uchodźstwie, właśnie za ich bezalternatywne związanie się z interesem państw zachodnich. Naraził się wszystkim i dlatego został przemilczany i w dużym stopniu zapomniany.